Prvi novembar – Svetski dan gripa: Borba protiv nevidljivog neprijatelja

Davne 1918. godine kraj Prvog svetskog rata je već bio na pomolu. Dok su svi željno iščekivali povratak mira u svetu, javlja se ozbiljna pandemija gripa koja nanosi težak udarac poljuljanom moralu svetske populacije. O težini oboljenja govori i pismo doktora Roja Grista koji je lečio pacijente obolele od tzv. španske groznice u Masačusetsu u Sjedninjenim Američkim Državama:

“… These men start with what appears to be an ordinary attack of LaGrippe or Influenza, and when brought to the Hosp. they very rapidly develop the most vicious type of Pneumonia that has ever been seen … and a few hours later you can begin to see the cyanosis extending from their ears and spreading all over the face, until it is hard to distinguish the colored men from the white. It is only a matter of a few hours then until death comes… It is horrible.”

~ Roy Grist
(29. septembar 1918.)

Španska groznica, poznata i kao španski grip, najsmrtonosnija je pandemija u istoriji čovečanstva. Uzrokovana virusom influence A(H1N1), pretpostavlja se da je za samo dve godine trajanja odnela je preko 50 miliona života širom sveta. Obeležavanje Svetskog dana gripa otpočelo je 1. novembra 2018. godine na stogodišnjicu od početka pandemije španskog gripa. Uspostavljen od strane Kineskog centra za kontrolu i prevenciju bolesti, Svetski dan gripa ima za cilj podizanje svesti o ovoj bolesti i podsticanju naučnih istraživanja i nalaženja inovativnih rešenja u borbi protiv influence.

Pandemija španskog gripa 1918. godine nije bila ni prva ni poslednja erupcija gripa svetskih razmera. U poslednjih 500 godina zabeleženo je preko 14 pandemija izazvanih virusom influence. Bolest koju izaziva ovaj virus nazivamo još i sezonskim gripom, zbog tendencije naglog povećanja broja obolelih u jesenjim i zimskim mesecima koji često poprima i epidemijske razmere. Prema Svetskoj zdravstvenoj organizaciji na godišnjem nivou prijavljuje se oko milijardu slučajeva obolelih od gripa.

Postoje četiri tipa virusa influence – tip A, B, C i D. Najopasniji tip – tip A – izaziva infekcije kod ljudi i životinja. Sve pandemije gripa izazvane su influencom A zbog lakog nastanka novih podtipova virusa protiv kojih niko u populaciji nema imunitet. Podtipovi influence A klasifikuju se prema kombinacijama proteina na površini virusa, a jedni od najpoznatijih podtipova su A(H1N1) koji je uzrokovao pandemiju španskog gripa 1918. i A(H1N1)pdm09, uzročnik svinjskog gripa 2009. godine. Influenca tip B prirodno inficira samo ljude i povremeno dovodi do nastanka epidemija.

Virus influence izaziva infekciju respiratornog sistema. Prenosi se aerogenim putem, odnosno preko vazduha u koji virus dospeva kapljicama (tzv. Fligeove kapi) nakon što osoba inficirana virusom kija i kašlje. Moguć je i prenos virusa direktnim kontaktom sa zaraženom osobom (rukovanje, grljenje…). Simptomi gripa javljaju se nekoliko dana posle izlaganja virusu, a obično se ispoljavaju povišenom telesnom temperaturom, sekrecijom iz nosa, bolom u grlu i kašljem, glavoboljom, bolovima u mišićima i zglobovima itd. Terapija je najčešće simptomatska, a specifični antivirusni lekovi se daju u posebnim situacijama.

Najbolji vid zaštite od gripa je vakcina. Ona se u Srbiji može primiti i u domovima zdravlja, a sastavljena je od nekoliko tipova virusa influence A i B čije se kruženje u populaciji te godine očekuje. Svake godine vrše se istraživanja i prave predviđanja koji će podtipovi virusa izazivati najveći broj infekcija u toj godini i prema tome menja sastav vakcine za svaku sezonu.

-- Autor teksta i ilustracije: Milica Mladenović | MFUB | CSNIRS